Gebelik Takibi

Gebelik Takibi

Hormon salgısındaki değişiklikler nedeniyle gebelikten hemen sonra birtakım vücudumuzda değişiklikler meydana gelir.Adet görmeme, göğüslerde ağırlık ve doluluk duygusu hassaslık, karnın alt kısmında şişkinlik, yorgunluk ve uyku hali, mide bulantısı kusma veya her ikisi birlikte olabilir, sık idrara çıkma, vajinal sıvıların salgılanmasında artış ve hamilelik testinin pozitif çıkması ile gebelik tanısı konulur.

Hamilelik her biri yaklaşık 3 ay süren üç dönemden oluşur.Biz ilk 3 aylık döneme oluşum dönemi diyoruz.Bu dönem sona erdiğinde organ sistemleri oluşmuş ve fonksiyonlarını yerine getirmeye başlamış olur.İlk 3 aylık dönem hamileliğe fiziksel ve duygusal olarak hazırlanma zamanıdır.

Hamileliğin ilk 12 haftasında plasenta tamamen oluşur ve hormon salgılayan bir organ olarak hizmet eder, besin ve atık maddelerini değiştirir. Göbek bağı plasentayı bebeğimize bağlar plasenta ve göbek bağı sayesinde oksijen ve besinler vitaminler, proteinler, mineraller anne kanından cenine geçer. Plasentada bakterilere karşı koruma sağlar bir bariyer oluşturur.Ceninden gelen atıklarda gene plasenta tarafından temizlenir.Dışarı atılmak üzere böbreklere gönderilir.

İlk 3 ay içerisinde anne adayına ait olarak yapılan gebelik testleri, kan sayımı, rutin biyokimya testleri anne kanından bebeğe geçebilecek enfeksiyon markerlarının incelenmesi, hormonal testler, ultrasonografik ayrıntılı incelemeler, 11 haftada yapılan kromozom analizi testleri, gereği halinde eğer yüksek risk tablosu mevcutsa koryon villus biyopsisi incelemeleri yapılabilir. Ayrıca rutin gebelik muayeneleri yapılarak annenin şeker takibi, kan sayımı, bebeğin ultrasonografik gelişme parametreleri takipleri düzenli olarak yapılır Özellikle annenin başlangıç kilo takibi aylık olarak alacağı kilo yakından takip edilir.

**Anne ve bebek için ikinci 3 aylık dönem değişiklikleri; Hamileliğin 15. ile 27. haftaları arası:

Hamileliğin 15. haftası "gelişim" döneminin başlangıcıdır ve ceninin oluşmuş olan organları ve yapısı büyümeye ve olgunlaşmaya başlar. İkinci 3 aylık dönemde, saçlar, göz kapaklarında kirpikler ve kaşlar belirir. Kollarda, sırtta ve bacaklarda lanugo denen ince küçük kıllar oluşmaya başlar. El ve ayak parmaklarında tırnaklar oluşur.18 haftada yeni doğmuş bir bebekte görülen bütün hareketler yapılabilir hale gelir.

18 ile 20 haftalar arasında kalp atışları duyulabilecek bir hale ulaşır.24 haftanın sonunda fetus yaklaşık 30 santimetre uzunluğuna, 750 gram ağırlığınaulaşır. Bu dönemde işitme gelişmiştir, sindirim enzimlerinin toplama ve yutulan amniyotik sıvının tortusu ile mekonyum yani ilk dışkı bağırsaklarda oluşur ama doğum sonrasına kadar herhangi bir sıkıntılı durum olmazsa dışarı atılmaz. Fetusun derisi kırışıktır ve adına verniks kazeoza denilen kremsi bir koruyucu tabaka ile kaplıdır. Bu dönemde hareketler hissedilmeye başlanmıştır.

Büyüyen bebeğe, plasentaya ve artan amniyotik sıvıya karşılık olarak rahim karın boşluğuna doğru büyümeye başlar.

Hamileliğin 20 haftasında, rahimin tepesi göbek seviyesine ulaşır ve ikinci 3 aylık dönemin sonunda belimizin üst kısmına kadar çıkar.

Genellikle fark edilmemesine rağmen rahim hamilelik boyunca periyodik olarak büzülerek kasılmalar yapar. Ağrı ve acı vermeyen bu kasılmalara “braxton-hicks” kasılmaları denir. Rahimi bir dakika veya daha uzun süre ile sertleştirir. Bunlar doğum sancılarından farklıdır ve hamileliğin normal bir parçasıdır.

Hamileliğin bu orta dönemi fiziksel açıdan gebenin kendini iyi hissettiği, mide bulantıları ve yorgunluk hislerinin daha azaldığı bir dönemdir.Göğüsler ikinci 3 ay döneminde çok fazla büyümeyebilir ama anne sütü üretimi yani kolostrum genellikle hamileliğin orta döneminde süt bezlerinde oluşmaya başlar. Meme uçları ve çevresi bu dönemde hormon değişiklikleri yüzünden kararmaya başlar.

Bazı kadınlarda göbek ve kasık arası bölgede tam orta hatta koyu bir çizgi oluşur buna" Linea nigra " diyoruz. Hamilelik maskesi denilen "kloazma" yüzde gözler ve burun etrafında derinin koyulaşması ile ortaya çıka chloasma genellikle doğumdan sonra kaybolur ama hemen kaybolmayan vakalarda mevcuttur.

Bu dönemde özellikle 21 ile 23 haftalar arasında ayrıntılı organ gelişimleri açısından 4 boyutlu ultrasonografi mutlaka yapılmalıdır erken dönemde herhangi bir organ anomalisi varsa tespiti yapılabilir.

**Anne ve bebek için üçüncü 3 aylık dönem değişiklikleri; hamileliğin 28 ile 38 haftaları arası;

Üçüncü 3 aylık dönem;bebek için “gelişim" dönemidir. Bu dönemde doğan bebekler hayatta kalabilme yetisine yaklaşan bebeklerdir. Antikorlar plasentadan bebeğe geçerek bebekte bağışıklık sistemini aktive eder.Prematür doğan bebekler zamanında doğan bebeklere kıyasla immün sistemin gelişmesi açısından daha geridirler.

Hamileliğin son 3 ayında bebek özellikle belirginleşir, parmaklarda tırnaklar oluşur, saçlar uzar, derinin altında yağ birikir ilk diş köklerinin altında kalıcı diş kökleri yerleşir. Dışarıdan gelen yüksek sesler bebeğinize tepki yaratabilir ve onu harekete geçirebilir. Bebek anneye ait sindirim sesini rahimde dolaşan kanın sesini, annenin kalp atışlarını, dışarıdan gelebilecek müzik veya baba adayının sesini hissedebilir.

Bebek son 3 aylık dönemde doğum için giriş pozisyonuna karar verir ve genel itibarıyla farklı bir problem yoksa baş aşağı duruş şeklini tercih eder. Bebek büyümeye ve kilo almaya devam eder, ritmik hareketlerini anne hisseder. Bebek büyüdükçe ve amniyotik sıvı azaldıkça bebek hareketleri azalmaya başlar, plasenta ve zarlar hamileliğin son dönemlerinde değişikliklere uğrar.

Hamileliğin son döneminde plasenta ve bebek plasentadaki ös trojen üretimini artıran" kortikotropin releasing" hormon salgılamaya başlar. Östrojen progesteron oranındaki bu artışla rahim oksitosin'e yani rahimde büzülmelere neden olan hormona daha duyarlı hale gelir. Bu hormonların etkileşimi rahim ağzının yumuşamasını sağlar ve doğum sancılarının başlangıcını etkileyen prostaglandinlerin salgılanmasını tetikler.

Hamileliğin son haftalarında amniyotik sıvı miktarı azalır. Son 3 ay döneminde bebek-rahim büyümesi göğüs kemiğine kadar yükselir. Yüksek progesteron seviyeleri sindirim bozukluğuna, mide yanmalarına yol açabilir, nefes darlığı ve alt kısımdaki kaburgalarda ağrı da hissedilebilir. Çünkü rahim diyafragmayı ve kaburgalara bastırır, karındaki artan basınç vücudun alt tarafındaki organlara daha az kan gitmesine ve kan damarlarının duvarlarını gevşeten progesteron etkileri gibi nedenlerle bacaklardaki varis de damarlar hemoroid ve şişmiş ayak bilekleri gibi durumlara yol açabilir.

Rahim ağırlığı artarken ve bebek ağırlığı ağırlık merkezini değiştirirken sırt ağrıları giderek daha fazla yaşanabilir. Hamileliğin son aylarında vücudun üst kısmındaki deri altına vasküler damar yapıları küçük kırmızı alanlar görülebilir. Yine bu dönemde, karında, kalçalarda veya göğüslerde gerilme izleri ortaya çıkabilir,stria gravidarum adı verilen bu izler hamilelik sırasında kırmızımsı olur ve doğumdan sonra beyaz çizgiler halinde parlak olarak kalır.Karın üzerinde ki bu gerilme ile ortaya çıkan çatlaklar nemli tutularak ve bol losyon ve yağlı kremlerle bakımı yapılarak çatlak oluşumu önlenebilir.

Son aylarda özellikle gebelik takibinde biyofizik profil çok önemlidir. Yakinen anne adayının tansiyon takibi, idrar test sonuçları,kan sayımı tablosu, kan şekeri takibi, karaciğer böbrek fonksiyon testleri yapılır. Bebek sık aralıklarla çocuk kalp sesi,NST ile takibi yapılarak, rahim iç basıncını gösteren kontraksiyon takibi yapılır. Ultrasonografi ile bebeğin suyu, dopleri yakından takip edilir.Artık bu son dönem gebeliğin doğuma hazırlık dönemidir. Gebeye doğumda neler olabileceği, doğumun ön bulguları, gerçek doğum sancılarının başlaması ile ilgili bilinçlendirilir. Bulguları anlatılır ve artık gebe yavaş yavaş doğuma hazırlanır. Son dönemde gebeliğe ait bütün risk faktörleri değerlendirilir, vajinal muayenesi yapılır normal doğum mu ya da değil ise hangi yöntemle doğum yapılacağına karar verilir.